Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι ασταθή σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των διαπροσωπικών σχέσεων, της συμπεριφοράς, της διάθεσης και της εικόνας του εαυτού. Αυτά τα άτομα παρουσιάζουν γενικά μεγάλη δυσκολία με την αίσθηση της δικής τους ταυτότητας. Συχνά βιώνουν τον κόσμο στα δύο αντίθετα άκρα, αντιμετωπίζοντας τις καταστάσεις, είτε ως “όλα καλά”, είτε ως “όλα κακά”. Μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έχουν δείξει ότι τα ποσοστά επικράτησης για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας κυμαίνονται μεταξύ 0,5% και 1,4% του συνολικού πληθυσμού. Αίτια Τα αίτια της οριακής διαταραχής της προσωπικότητας είναι περίπλοκα και δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως. Γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης της συγκεκριμένης διαταραχής. Ειδικότερα, μελέτες έχουν επικεντρωθεί στο οικογενειακό ιστορικό διαταραχών της διάθεσης και στην κατάχρηση ουσιών σε άλλα μέλη της οικογένειας. Σύμφωνα επίσης με άλλες έρευνες, τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζουν λειτουργικές και δομικές αλλαγές σε μέρη του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις παρορμήσεις και τη διαχείριση των συναισθημάτων. Τέλος, το περιβάλλον φαίνεται να παίζει και αυτό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής, όπως η έκθεση σε τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία. Συμπτώματα Τα πιο συχνά συμπτώματα της οριακής διαταραχής είναι τα εξής: Παρορμητικές και ασταθείς συμπεριφορές στις διαπροσωπικές σχέσεις. Εξιδανίκευση προσώπων (φίλοι, ερωτικοί σύντροφοι ή μέλη της οικογένειας). Έντονη απογοήτευση και ξεσπάσματα θυμού. Αλλαγές στη διάθεση με περιόδους έντονης καταθλιπτικής διάθεσης και ευερεθιστότητας. Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή απόπειρες αυτοκτονίας. Χρόνια πλήξη και αίσθημα κενού. Υπερβολικές δαπάνες, σεξουαλικές συναναστροφές, χρήση ουσιών, υπερφαγία. Απεγνωσμένες προσπάθειες για αποφυγή εγκατάλειψης. Παρανοϊκές σκέψεις, ψευδαισθήσεις ή προσωρινή ψύχωση. Διάγνωση Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας διαγιγνώσκεται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας μετά από ολοκληρωμένη ψυχιατρική συνέντευξη. Η συγκεκριμένη διαδικασία περιλαμβάνει πλήρες ιατρικό ιστορικό, συνεντεύξεις με φίλους και οικογένεια, καθώς και εξέταση ύπαρξης συννοσηρότητας. Θεραπεία Η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία είναι η κύρια και πιο αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας για την οριακή διαταραχή. Η θεραπεία επικεντρώνεται στην εξάλειψη των ελαττωματικών μοντέλων σκέψης και στη διδασκαλία νέων, στη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και στη διαχείριση των συναισθημάτων. Οι ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι περιλαμβάνουν: Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Η CBT βοηθά τα άτομα να αναγνωρίσουν βασικές δυσλειτουργικές πεποιθήσεις ή/και συμπεριφορές τους, με σκοπό την εξάλειψή τους και τη διαμόρφωση νέων αντιλήψεων και συμπεριφορών. Η CBT μπορεί να συμβάλει στη μείωση συμπτωμάτων διάθεσης και άγχους και στη μείωση των αυτοκτονικών ή αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT). Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία είναι η ψυχοθεραπεία που φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική στη θεραπεία της οριακής διαταραχής της προσωπικότητας. Συνδυάζει γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία με ανατολική φιλοσοφία και παραδόσεις. Η DBT βοηθά τα άτομα να αποκτήσουν δεξιότητες για να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, μειώνει τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και βελτιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Θεραπεία σχημάτων.Αυτός ο τύπος θεραπείας συνδυάζει στοιχεία της CBT με άλλες μορφές ψυχοθεραπείας. Εστιάζει στα σταθερά μοτίβα που το άτομο επαναλαμβάνει στη ζωή του και που του προκαλούν δυσκολία σε σημαντικούς τομείς, όπως είναι η αυτό-εκτίμηση, η συναισθηματική αυτονομία, οι διαπροσωπικές του σχέσεις κ.α. Ο ρόλος της φαρμακοθεραπείας στη θεραπεία της οριακής διαταραχής προσωπικότητας είναι περιορισμένος. Η φαρμακοθεραπεία πρέπει να βασίζεται στα συμπτώματα της διαταραχής και να συνδυάζεται με ταυτόχρονη ψυχοθεραπεία. Αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να συνταγογραφηθούν για την ταυτόχρονη θεραπεία σχετικών παθήσεων, όπως άγχος και κατάθλιψη, όπως επίσης και αντιψυχωσικά ή σταθεροποιητές της διάθεσης. Συμπεράσματα Παρότι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια δια βίου ψυχολογική κατάσταση που έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου, φαίνεται πως η ψυχοθεραπεία συμβάλει αισθητά στις αλλαγές τις συμπεριφοράς και στη διαχείριση των συναισθημάτων των ατόμων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Γράφει: η Αδαμαντία Μωραΐτη (PhD, MSc, MEd), Ερευνήτρια Νευροεπιστημών και Ψυχολογίας, Ειδική Θεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, μέλος της Διεπιστημονικής ομάδας στα κέντρα Ειδικών Θεραπειών ΛΟΓΟΣΥΝΘΕΣΗ Πηγές Amad, A., Ramoz, N., Thomas, P., Jardri, R. & Gorwood, P. (2014). Genetics of borderline personality disorder: systematic review and proposal of an integrative model. Neuroscience Biobehavioral Reviews, 40. 6–19. American Psychiatric Association (2013). Personality disorders. diagnostic and statistical manual of mental disorders. World Psychiatry, 14. 645–84. Bjorkenstam, C., Bjorkenstam, E., Gerdin, B. & Ekselius, L. (2015). Excess cause-specific mortality in out-patients with personality disorder. BJPsych Open, 1. 54–5. Foxhall, M., Hamilton-Giachritsis, C. & Button, K. (2019). The link between rejection sensitivity and borderline personality disorder: A systematic review and metaanalysis. British Journal of Clinical Psychology, 58(3). 289-326. Grant, J. E., Mooney, M. E. & Kushner, M. G. (2012). Prevalence, correlates, and comorbidity of DSM-IV obsessive-compulsive personality disorder: results from the national epidemiologic survey on alcohol and related conditions. Journal of Psychiatric Research, 46(4). 469-75.