Τι είναι η αναπτυξιακή δυσαρθρία;

Η αναπτυξιακή δυσαρθρία είναι ένας όρος που συμπεριλαμβάνει ένα φάσμα διαταραχών του κινητικού ελέγχου της ομιλίας, οι οποίες οφείλονται  είτε σε δομικές ανωμαλίες στην ανατομία του μηχανισμού της ομιλίας είτε  σε κάποια νευρομυϊκή δυσλειτουργία του περιφερειακού ή κεντρικού νευρικού συστήματος.

Τα χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής μπορεί να εκδηλώνονται σε όλα τα υποσυστήματα της ομιλίας:

Αναπνοή: π.χ.  ελλιπής συντονισμός αναπνοής – ομιλίας
Αντήχηση: π.χ. υπερρινηκότητα ή υπορρινηκότητα
Άρθρωση: π.χ. αλλοίωση των φωνημάτων
Προσωδία: π.χ. επίπεδη ομιλία, χωρίς διακυμάνσεις
Φωνή: π.χ. βραχνή, τραχιά ή αναπνευστική φωνή.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αναπτυξιακής δυσαρθρίας;

Τα συμπτώματα της ομιλίας σε ένα παιδί με αναπτυξιακή δυσαρθρία είναι:

Κοπιώδης άρθρωση
Ανακριβείς κινήσεις άρθρωσης λόγω περιορισμένου εύρους των στοματοπροσωπικών κινήσεων
Μειωμένος συντονισμός των αρθρωτικών κινήσεων
Δυσκολία έναρξης και παύσης των κινήσεων άρθρωσης
Ενδεχόμενη ύπαρξη μυϊκής δυστονίας, όπως ατονία, σπαστικότητα
Περισσότερες αποκοπές και αλλοιώσεις από αντικαταστάσεις και συστηματικά, σταθερά λάθη
Μειωμένη ταχύτητα ομιλίας
Μικρό μήκος φράσεων
Ακατάλληλες ή παρατεταμένες παύσεις στην ομιλία.
Ποια αρθρωτικά λάθη κάνουν τα παιδιά με αναπτυξιακή δυσαρθρία;

Τα αρθρωτικά λάθη είναι σταθερά και προβλεπόμενα  και σε αντίθεση με την αναπτυξιακή φωνολογική διαταραχή παρατηρούνται περισσότερες αποκοπές (π.χ. «γάλα» → «άλα») και αλλοιώσεις φωνημάτων (π.χ. «λουλούδι» → «γιουγιούδι»). Επίσης, τα παιδιά με αναπτυξιακή δυσαρθρία έχουν επίγνωση των λαθών τους στην ομιλία.

Πώς γίνεται η παρέμβαση στην αναπτυξιακή δυσαρθρία;

Η καταληπτότητα της ομιλίας ενός παιδιού παίζει καθοριστικό ρόλο στην επικοινωνία του και πρέπει να έχει αποκτηθεί μέχρι την ηλικία των τριών ετών στο μεγαλύτερο ποσοστό. Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να γίνει μια αξιολόγηση στο παιδί από  λογοθεραπευτή για τη διευκρίνιση της αναπτυξιακής διαταραχής που παρουσιάζει.

Στη συνέχεια ο λογοθεραπευτής θα οργανώσει το κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα για το παιδί, που θα έχει στόχο τη βελτίωση των υποσυστημάτων της ομιλίας που έχουν επηρεαστεί,  με απώτερο στόχο την παραγωγή καταληπτής ομιλίας και την αποτελεσματική επικοινωνία καθώς και φυσικά την αποφυγή παραπλεύρων προβλημάτων, όπως για παράδειγμα μαθησιακές δυσκολίες ή αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση του παιδιού. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι απαραίτητη η εποικοδομητική  συνεργασία του λογοθεραπευτή με τον  γονέα. 

Χαρακτηριστικά παιδιών με αναπτυξιακή φωνολογική διαταραχή: 

Το φωνολογικό τους σύστημα δεν είναι ανάλογο με τα φυσιολογικά πρότυπα της δεδομένης ηλικίας
Συστηματικές δυσκολίες στην παραγωγή φωνημάτων σε όλες τις θέσεις (αρχική, μεσαία και τελική)
Μειωμένη καταληπτότητα της ομιλίας από μη οικεία άτομα
Με την πάροδο του χρόνου παρατηρούνται περισσότερες αντικαταστάσεις παρά αποκοπές φωνημάτων
Μειωμένη αποτελεσματικότητα επικοινωνίας
Μειωμένη επίγνωση των φωνολογικών χαρακτηριστικών των φθόγγων.
Έτσι, για παράδειγμα,  τα παιδιά με αναπτυξιακή φωνολογική διαταραχή πραγματοποιούν αντικαταστάσεις φωνημάτων (π.χ. «τανάτα» αντί για κανάτα), πτώσεις φωνημάτων ή συλλαβών (π.χ. «άλα» αντί για γάλα)  και προσθέσεις φωνημάτων (π.χ. «ακούγω» αντί για ακούω).

Ποιες είναι οι αιτίες των φωνολογικών διαταραχών;

Οι διαταραχές αυτές  δεν είναι νευρολογικής φύσης, δε συνοδεύονται από προβλήματα ακοής ή άλλα γνωστικά, συναισθηματικά, κοινωνικά ή συμπεριφορικά προβλήματα  και δεν οφείλονται σε κάποια ανατομική δυσλειτουργία του μηχανισμού άρθρωσης.  

Διακρίνονται σε δύο είδη: 

Φωνολογική καθυστέρηση: το φωνολογικό σύστημα των παιδιών είναι περιορισμένο και ανάλογο με εκείνο παιδιών μικρότερης χρονολογικής ηλικίας
Φωνολογική διαταραχή: οι φωνολογικές παραγωγές είναι αποκλίνουσες και δεν παρουσιάζονται σε μικρότερα παιδιά
Πρόληψη και παρέμβαση: 

Η καταληπτότητα της ομιλίας ενός παιδιού παίζει καθοριστικό ρόλο στην επικοινωνία του και πρέπει να έχει αποκτηθεί μέχρι την ηλικία των τριών ετών στο μεγαλύτερο ποσοστό. Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να γίνει μια αξιολόγηση στο παιδί από  λογοθεραπευτή για την ύπαρξη φωνολογικής ή άλλης διαταραχής.

Ο σκοπός του λογοθεραπευτή είναι η αξιολόγηση του φωνολογικού συστήματος του παιδιού και η διαφοροδιάγνωση από αρθρωτική διαταραχή. Στη συνέχεια σχεδιάζεται ένα κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα για το παιδί που θα έχει στόχο την αποκατάσταση των φωνημάτων που υπολείπονται και την οργάνωση του φωνολογικού του συστήματος με αποτέλεσμα την παραγωγή καταληπτής ομιλίας και φυσικά την αποφυγή παραπλεύρων προβλημάτων, όπως για παράδειγμα μαθησιακές δυσκολίες ή αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση του παιδιού. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι απαραίτητη η εποικοδομητική  συνεργασία του λογοθεραπευτή με τον  γονέα.